نویسنده : مهندس حسین رازقی

مقدمه:
عوامل بیماری زا از راه های زیادی وارد مرغداری می شوند، مانند تخم مرغ های حاصل از گله های مادر عفونی،انسان،حیوانات،ابزارو وسایلی نظیر کامیون ها، قفس ها و کارتن های تخم مرغ،واکسن ها،غذای آلوده در کارخانجات خوراک دام وطیور،آب و هوا و....این عوامل باعث بروز بیماری ودر نتیجه وارد آمدن میلیون ها خسارت دردرآمد مرغداری ها وصنایع وابسته می گردد. جهت به حداقل رساندن این خسارات بایستی بااستفاده از روش های پیشگیری،گله را از انواع عوامل عفونی نظیر ویروس،باکتری،قارچ و انگل مصون داشت.این روش کنترل بیماری را اصطلاحا امنیت زیستی یا ایمنی محیط زیست گویند.

  
باید به خاطر داشت که سرمایه گذاری برای اقدامات ایمنی،نسبت به درمان گله بیمار، هزینه کمتری دارد.امنیت زیستی از روشهای متعددی تحقق می پذیرد که عبارتند از:

1. طرح و موقعیت مناسب اماکن:
سالن های مرغداری بایستی حداقل دوتا چهار کیلومتردورتر از اماکن تجاری یا خصوصی بنا شوند تا گاز های خارجی وگرد وغبار توسط باد به آشیانه وارد نشوند،لذا تولید کننده باید سعی کند تا حد ممکن از قراردادن فارم ها در مسیر باد جلوگیری کند.همچنین ساختمان ها باید دورتر از مسیر جریان آب مورد استفاده مرغان مهاجر وجاده های مورد عبور ومرور کامیون های حاصل دان ومرغ زنده قرار گیرند.

2. تامین محیط مناسب برای طیور:

که شامل بخش های زیر است

• تمیز کردن وضدعفونی کردن لانه

• پاک کردن سیستم دانخوری

• تمیز کردن وضدعفونی کردن خطوط آبرسانی

• معدوم ساختن لاشه تلفات

• شروع مجدد بعد از ضدعفونی

تمیز کردن وضدعفونی کردن لانه:

روشهای موثر تمیز وضدعفونی کردن، می تواند انتقال بیماری را از طریق کاهش عوامل بیماری زادرمحیط ،کاهش دهند.این مرحله سخت ترین مرحله امنیت زیستی بوده وشامل مراحل زیرمی باشد:
• بستر را از لانه ها خارج کرده وتاحد ممکن (حداقل صدمتر) از آشیانه دور کنید.

• کلیه لوازم غیر ثابت را از آشیانه خارج کنید

• آشیانه را از بالا به پایین شسته وتمام کف، چراغ ها،فن ها وتیغه های آنها را پاک کنید،لامپ های سوخته را خارج کرده وسایر چراغ ها ر تمیز کنید.

• کف آشیانه را به خوبی تراشیده و تمیز کنید.

• سقف ها، دیوارها، دانخوریها وآبخوری ها وسایر وسایل را ابتدا با آب شسته و سپس بایک ماده مناسب با فشار دوازده کیلوگرم بر سانتی متر مربع، آنهارا ضدعفونی کنید.عمل ضد عفونی باید از عقب به جلوی سالن باشد وابتدا سقف شسته شود وبعد دیوارها ودر نهایت کف سالن

• اگر آشیانه از نوع بستر باشد، بعد از خشک شدن کف حداقل ده سانتی متر بستر خشک جاذب آب در کف بریزید.

پاک کردن سیستم دانخوری:

برای جلوگیری از کپک زدن غذا ومشکلات ناشی از آن اعمال زیر باید به ترتیب انجام گیرد:

• بلافاصله بعد از فروش گله، کل غذای موجود در آسیاب، مخزن دان وخطوط تولید را تخلیه کنید.کشیدن جارو برقی به پاک کردن گوشه ها وزوایا کمک می کند.در مورد دانخوری های زنجیری یک قطعه چوب یا سطوح زبر در زیر زنجیر قرار داده وتا زایل شدن کل غذا زنجیر را حرکت دهید.

• داخل مخزن وخطوط دانخوری را با آب بشویید.

• سیستم رابا محلول 5% هیپوکلریت سدیم بشویید وضدعفونی کنید.

تمیز کردن وضدعفونی کردن خطوط آبرسانی:

اگر تنها از آب چاه استفاده می شود، بعد از اانتقال مرغ ها به بیرون، می توان با ریختن حدود ده لیتر هیپوکلریت سدیم در داخل چاه آن را ضد عفونی کرد.استفاده از جوش شیرین نیز زمانی که گله در سالن است، به کاهش لجن در آبخوری، دریچه ها ولوله ها کمک خواهد کرد. دز مصرفی نیز یک قاشق غذا خوری جوش شیرین در هر پنج لیتر آب است.

معدوم ساختن لاشه تلفات:

با استفاده از یک سیستم مناسب نظیر دفن در گودال ، لاشه سوزی، کودسازی وغیره انجام میگیرد.به خطر داشته باشید که هرگز تلفات را در اطراف فارم ولابلای درختان نیندازید.

شروع مجدد بعد از ضدعفونی:

بعد از ضدعفونی کردن فارم، اعمال زیر باید به ترتیب انجام گیرند:

• مطمئن شوید که تمامی جریانات الکتریکی به خوبی بر قرارند.

• لامپ تمیز وسالم روی تمامی سرپیچ ها ببندید.

• تمامی ساعت ها را بررسی وتنظیم کنید.

• پوشش های استفاده شده برای حفظ جریانات الکتریکی وموتور در مقابل ورود آب ومحلول های شوینده را بردارید.

• تمامی موتور ها را در صورت لزوم، گریس کاری کرده وراه بیاندازید.

• زنجیرهای دانخوری ها وتسمه های فن ها را از نظر داشتن کشش لازم بررسی کنید.

• تمامی خطوط آبی را از لحاظ پوشش، شکاف بررسی کنید.

• دماسنج وترموستات ها را بررسی کنید که تمیز، فعال ودقیق باشند.

• اجاق های مادر های مصنوعی گازی را تنظیم کنید تا در زمان لازم روشن شده وشعله یکنواخت وابی داشته باشند.

• ابزار های دان رسانی را از لحاظ جفت وجور شدن مناسب ،بررسی کنید

• تمامی وسایل را راه اندازی کنید تا از کار کردن صحیح وبدون سر وصدای انها مطمئن شوید.

3. کنترل عبور و مرور:

• برای جلوگیری از انتقال بیماری، دسترسی به مرغداری و وسایل آنها را محدود کنید.کلیه افراد غیر مسئول باید بیرون باشند و کارکنان و مشاوران ودامپزشکان نیز باید ابتدا، دست ها، کفش ها، لباس کار  خود را ضدعفونی کنند وحتی در صورت امکان ابتدا دوش بگیرند وپس از تعویض لباس وارد محوطه مرغداری گردند

• اسامی ، تاریخ ونوع کار کلیه ملاقات کنندگان باید در دفتری ثبت گردد، چرا که هر نوع بیماری دوره مخفی خاصی دارد.مثل علائم برونشیت عفونی که44-24 ساعت بعد از ورود ویروس بروز میکند .

• وسایط نقلیه ووسایل جدید مرغداری نیز باید قبل از ورود، کاملا تمیز وضدعفونی شوند.

• علاوه بر انسان ووسایط نقلیه، عبور ومرور حیوانات نظیر موش ها وطیور وحشی نیز باید کنترل شوند.این حیوانات به عنوان ناقلین بالقوه بیماری ها به حساب می آیند. پنجره های سالن باید با توری فلزی ریز شبکه جهت جلوگیری از ورود مگس ها یا سایر حیوانات پوشانده شوند.

• علف های اطراف حصار سالن بای چیده شوند تا از ورود جوندگان اطلاع حاصل شود.

4. حفظ سلامت خود طیور:

برای دستیابی به این هدف باید رفتار های زیر را در پیش گرفت:

• خرید  مرغ هاو جوجه های سالم: هنگام خرید جوجه باید مشخص شود که منابع عاری از بیماری تهیه شده و واکسیناسیون های لازم منطقه را داشته اند(چه مادر ها چه خود جوجه ها).بیماریهای طیور ممکن است از طریق تخم مرغ یا پرنده به پرنده باشد.

• عایق سازی یا ایزولا سیون:  به محدود کردن حیوانات در یک محیط کنترل شده مربوط می شود.بهترین راه ایزولا سیون حفظ سیستم همه داخل- همه خارج است.که زمان لازم برای پاک وضدعفونی کردن دوره ای جهت از بین بردن چرخه بیماری را در اختیار قرار می دهد.

• واکسیناسیون: جهت کنترل عفونت های باکتریایی از آنتی بیوتیک استفاده می شود.ولی از آنجاییکه هیچ درمان دارویی موثر برای عفونت های ویروسی وجود ندارد، واکسیناسیون قبل از بروز عفونت در گله بهترین روش حمایت طیور است.البته واکسیناسیون نیز شرایط خاص خود را دارد که باید آنها را در نظر داشت.

• کنترل انگل ها: انگل های داخلی وخارجی نیز از عوامل عمده انتقال پاتوژن ها بوده وبایستی با استفاده از یک برنامه مناسب آنها را کنترل کرد.